“Goian bego!” dio Dorak bosgarreneko auzoaz gogoratuta, “Goian bego!” Ivyk Dixie Gypsie tronpeta-jolea akorduan duela. Kandelen argi leunak soslaitzen ditu bi emakumeen aurpegiak. Euren musika tresnak aldean dituzte: tronpeta eta biolina. Hilkutxa txiki bat ere badute, maleta gisa-edo. Zendutako ezagunak, lagunak eta ezezagunak dituzte gogoan. “Hemen bildu gara hiltzen den guztiaren heriotza ospatzeko” dio Ivyk. Inoren eta norberaren heriotza ari dira ospatzen.

      Kaputen kantak, dena den, ez du nekrofilia arrastorik; ez bederen zentzu hertsian. Antzerkiola Imaginarioaren azken lana heriotza behin betiko eta tristeaz baino, heriotza txiki eta ezinbestekoez mintzo delako, bizitzan aurrera egiteko pasatu beharreko krisiez alegia. “Guk heriotza sinbolikoa erakutsi nahi genuen. Heriotza hitza erabiltzen dugu baina zuloak edo bizi-krisiak adierazi nahi genituen. Krisiak gainditzen badituzu posible da beste ikuspegi bat eskuratzea, ikastea. Heriotza hauekin bizitzan benetan inportanteak diren gauzek garrantzia hartzen dute, eta horrenbeste arreta merezi ez duten beste batzuek galdu”, azaldu digu Jon Gerediagak, Antzerkiola Imaginarioko kideak eta dramagileak.

      Halabeharrezkoak direnez, ospatu

      Krisi edo heriotza txiki horiek “nahi edo nahi ez helduko direnez, gutxienez ikus dezagun botila erdi beteta, ospa ditzagun”, aldarrikatzen du Gerediagak. Hortaz, gainera datorkienari modurik onenean erantzuten diete Kaputen kantako protagonistek: Ivyk eta Dorak “Miriam K. Martxante eta Maria Urzelai”. Ospakizunetarako lagun paregabea topatu diete, gainera, Antzerkiola Imaginarioko kideek: musika. Kaputen kanta musikala da. “Hileta ospakizun bat egiteko musika erabiltzea ezinbestekoa dela uste genuen. Esan nahi genuen hau esateko musikala behar genuen”, kontatu digu Jon Gerediagak. Bi protagonistek bost bat abesti kantatzen dituzte, batzuk besteak baino alaiagoak. Aitor Agiriano Antzerkiola Imaginarioko kideak eta musikariak eman dio lanari egitura musikala eta bereak dira abesti guztiak.

      Jon Gerediagak Na Gomesekin batera idatzi du Kaputen kantaren gidoia. Dena den, antzezlana talde lanaren emaitza dela esan daiteke. Urtarrilean hasi ziren lanaren nondik norakoak prestatzen eta ordudanik denek jardun dute horretan buru-belarri: aktoreek, zuzendariak, argiztatzaileek, eszenografia arduradunak... Erabakiak hartzea, antzezlana geratu den moduan geratzea denen ardura izan da. “Niretzat idealena dramaturgia guztion artean eratzea da. Entsegura joan eta aktoreak esaten dizu: Esaldi hau ez zait gustatzen, nik beste hau esango nuke... Musikariak ere abestia aldatu behar dela esaten dizu esaldi hau ez da ondo sartzen-eta”, azaldu digu Gerediagak. Na Gomesek honakoa gaineratu du: “Errazagoa da denen artean egitea. Adibidez, atrezzoa eszena idatzi baino lehen muntatzen badute, hori ikusita errazagoa da idaztea, imajina dezakezu. Jantziak eginda daudela ikusi eta pertsonaiek zer esango duten okurritzen zaizu. Pistak, arrastoak dira”.

      Tragedia eta komedia

      Lanak dirauen 50 minutuetan festa, barrea eta kanta nagusi badira ere, Kaputen kantan badira une tragikoak “krisi edo heriotza sinboliko horien adierazle”. Denetan mingarriena, esanguratsuena, gerraren eta iraultzaren krudela astintzen denekoa da. Himno partisanoa entzungai da eta ondoren, tiro eta bonba hotsak. Nolanahi ere, indarkeria ankerrenari ere aurre egiten diote protagonistek, irtenbiderik gabeko kale kantoiak ezezik abiapuntu berriak ere badirela sinistuta.

      Amaieran, biziberriturik, sorbalda estutzen zien zama gainetik kendu balute bezala sentituko dira Ivy eta Dora. Ikus-entzuleak ere inpresio bera izango du; benetan edo guztiz bizitzeko, bizirik egotearen zirrara senti ahal izateko, gutxienez behin ehortzi behar dugulako geure burua. Datozen hileta ospakizunak “euskaraz” Ondarroan (abenduak 10) eta Lemoan (abenduak 26) egingo ditu Antzerkiola Imaginarioa taldeak.

Jon Gerediaga eta Na Gomes ,
Kaputen kanta antzezlanaren gidoigileak:
“Jendeak ‘senti-pentsatzea’ nahi dugu lan honekin”

 

      Bilborocken lana estreinatu baino ordubete lehenago harrapatu genituen biak Bilbon, Antzerkiola Imaginarioa taldearen etxea eta hiria den horretan. Urduri zeuden. Bilbao Antzerki eta Dantzan (BAD) oholtzaratu zuten euren lana. Huntaz eta hartaz, heriotzaz eta bizitzaz, solastatu gara eurekin.

      Nola otu zitzaizuen heriotza eta ospakizuna batzearena? Zein izan da Kaputen kantaren abiapuntua?

      J.G.: Bakoitzak bere bizipenak izan ditu oinarri. Nik badakit zer den krisi bat, eta uste dut guztiok dugula krisi bat erreferente bezala. Akordatzen naiz banuela ideia hori, bueltaka. Kasualitatez Angel Gonzalezen poema irakurri nuen: “Urtebetez bizi ahal izateko, asko hil behar dugu sarri”. Friedrich Holderlinen hitz batzuk ere gogora etorri zitzaizkidan: “arriskua dagoenean onik atera daitezkeen gauzak ere hartu behar dira kontuan”. Ideia buruan edukita erreferente pilo bat aurkitu dugu.

      Aurreko lanean, Yuri Samen, heriotza aipatzen zenuten; oraingoan ere hori duzue ardatz. Ez ote zarete tragiko samarrak Antzerkiola Imaginariokoak?

      J.G: Gurekin lan egiten duen PCs de Colores taldeko argiztapen teknikari batek honakoa bota zuen Yuri Sam ikusi ondoren: “Antzerkiola Imaginarioko hauek txikitan jo egin dituztela dirudi!” “kar, kar”. Tragikoa ematen du, baina nire ustez Yuri Sam bizitzaren apologia bat da, nahiz eta heriotzaren ikuspegi pesimista eduki. Kaputen kantan, ordea, heriotza sinboliko horien ikuspegi positiboa dago.

      N.G.: Antzerkiaren baliabide hori aprobetxatzean datza kontua. Batzuetan ikusleak inpresio arraroa eramaten du, hain gauza eta pertsonaia groteskoak ikusita. Baina bost minututan konbentzio horiek guztiak bereganatzen dituzte eta hortik aurrera ez dute horretan pentsatzen. Pertsonaiek berebiziko garrantzia dute Antzerkiola Imajinarioaren lanetan, zer esaten duten beste. Pertsonaiak oso handi, oso bereziak egiten ditugu, esaten duten horri indar handiagoa emateko.

      Euskarazko antzerkia ikustera doan jende kopuru txikiarekin kezkatuta omen zaudete...

      J.G: Bai, penatuta nago horrekin. Orain urtebete eta erdi estreinatu genuen Yuri Sam, urte osoa eman genuen lana moldatzen, gidoiaren 12 bertsio egin genituen eta jatorrizko bertsioa euskaraz zen. Estreinatu genuenean, antzokia erdi hutsik zegoen eta erdia lagunak ziren... Zaila da euskarazko sormen-lanak Euskal Herrian erakustea, ez dakit ohitura faltagatik den edo...

      Publikoaren esku dago orain talde-lanaren emaitza hori juzkatzea. Zer espero duzue?

      J.G: Eduardo Galeanok liburu batean termino polita asmatzen du: “Kostako arrantzaleek senti-pentsalariak deitzen diete egia dioten lagunei”. Hori ba, jendeak senti-pentsatzen badu ni asetuta eta pozik geratuko naiz.